1- – ساختار سازماني و مسئوليت ها در آزمايشگاه
آزمايشگاه بايد داراي ساختار سازماني تعريف شده اي بوده و از نظر قانوني مسئوليت پذير باشد لذا در اين آزمايشگاه مسئوليت ها بشرح زيرتعريف شده اند:
مديريت آزمايشگاه
– مسئول هماهنگي تمام امور و آزمايشات از نقطه شروع سفارش از مشتري تا مرحله اعلام نتايج با رعايت استانداردها و خواسته مشتري و مراكزنظارتي و قانون گذار
– تهيه دستورالعمل آزمون ها ، استانداردها ، تجهيزات و مواد شيميايي
– نظارت كامل بركيفيت كاركرد كارشناسان فني در آزمايشگاه
– بررسي و تاييد نتايج و گزارشات آزمون ها و اعلام آن به مشتريان در اسرع وقت
كارشناسان فني
– مسئول انجام آزمونها بر اساس روش هاي آزمون تعريف شده
– تهيه نتايج آزمون و گزارشات و تحليل نتايج
تكنسين آزمايشگاه
– مسئول نمونه برداري و تهيه آزمونه ها طبق دستورالعمل مربوطه با هماهنگي كارشناس آزمايشگاه
2-كاركنان
نيروي انساني شاغل در آزمايشگاه نقش مهمي در كيفيت كار آزمايشگاه دارد لذا در آزمايشگاه از كاركناني استفاده شده است كه:
– داراي توان علمي كافي براي تحليل عملكرد خويش در آزمونها باشد
– داراي تجربه كافي براي آنجام آزمايشات باشد ( تجربه در كار آزمايشگاه باعث كاهش خطا ها مي شود )
– صبور و با حوصله و داراي سليقه كاري باشد (از عوامل موثر در آزمايشگاه شيميايي)
– آموزش هاي لازم وتخصصي در خصوص روشهاي آزمون و استفاده از تجهيزات و مواد را گذرانده باشند كه در جهت برآورد اين هدف آموزش هاي لازم در جلسات همگام با كار انجام مي گيرد . .
در سازماندهي و گروه كاري اين آزمايشگاه حضور كارشناسان
– رشته شيمي جهت انجام آزمونهاي شيميايي براي تحليل مكانيسم واكنش هاي انجام شده درحين آزمون كه طبعا نتايج مطلوب در صحت آزمايشات را بدنبال خواهد داشت .
– خاك شناسي براي تحليل نتايج آزمايش و كاريردي نمودن نتايج براي كاربران
– مهندسي كشاورزي با گرايش هاي آبياري، باغباني و زراعت براي بكارگيري نتايج آزمايشات در عمل پيش بيني شده است .
3-زير ساخت و شرايط محيطي آزمايشگاه
بر اساس استاندارد هاي بين المللي براي اينكه عملكرد و نتايج يك آزمايشگاه از صحت و كيفيت خوب بر خوردار باشد بايد در محيطي آرام به دور از هر عامل نامناسب و مزاحم از قبيل شدت نور، صدا ، تشعشع ، گرد و خاك و سرو صداي محيط جانبي و بدور باشد تا آزمايشگر در محيطي آرام و ساكت و با تمركز فكر مشغول بكارشده و تا نتايج كار خوبي داشته باشد همچنين مناسب بودن ميز كار با ارتفاع مناسب ، دسترسي به امكانات آب ، برق ، گاز و فاضلاب در آزمايشگاه از الزامات ديگري است كه بايد مد نظر قرار گيرد كه در تجهيز اين آزمايشگاه تمام موارد فوق مورد توجه قرار گرفته كه در صورت بازديد از محل آزمايشگاه قابل ملاحظه خواهد بود .
4- تجهيزات آزمايشگاهي مدرن و متناسب با استاندارد ها و روش هاي آزمون
يكي ديگر از عوامل خيلي مهم در برآورد كيفيت وصحت نتايج در يك آزمون ٬ استفاده از تجهيزات مناسب مي باشد كه:
اولا دستگاه مورد استفاده مطابق با استاندارد روش آزمون تهيه شده باشد ،
ثانيا از يك شركت معتبر سازنده تجهيزات تهيه شده باشد
درتهيه تجهيزات اين آزمايشگاه با توجه به اهداف و برنامه هاي آتي سعي شده كه از بهترين تجهيزات شركت هاي معتبر در دنيا خريداري شود .
5- دستورالعمل ها و استاندارد هاي انجام آزمون
– براي حداقل رساندن احتمال خطا در انجام آزمايشات براي هر كدام از آزمون ها دستورالعمل هاي لازم با استفاده از استاندارد هاي مربوطه تهيه شده است كه در اين دستورالعمل ها ليست مواد و تجهيزات مصرفي با مشخصات فني مربوطه تعريف و تعيين گرديده است و تمامي موارد ي كه در صحت نتايج آزمايشات موثرخواهد بود در اين روش ها ذكر شده است
– دستورالعمل كار با دستگاه ها تهيه شده است كه در كنار هر دستگاه قرار گرفته و بهنگام كار مورد استفاده قرار مي گيرد.
– دستورالعمل هايي براي انجام هر كدام از آزمايشات تهيه شده و انجام آزمايش بهمراه اين دستورالعمل ها انجام مي گيرد ..
– در اين آزمايشگاه براي هر كدام از آزمايشات تجهيزات و مواد مصرفي اختصاصي تعيين و در روي ميز هاي كار آزمايشگاه با ذكر نام آزمايش كمد مربوطه بهمراه ظروف و مواد شيميايي مربوطه نگهداري مي شود و اين امر از تداخل ظروف و تجهيزات و مواد شيميايي كه در انواع آزمايشات احتمال ايجاد مزاحمت حتمي را خواهد داشت جلوگيري نموده و در تعيين دقيق نتايج موثر خواهد بود بعنوان مثال استفاده از وسيله اي كه در تعيين بافت خاك٬ آغشته به فسفر شده به هنگام استفاده در آزمايش اندازه گيري فسفر خطاي فاحشي را خواهد داشت .
صحت و ميزان دقت مورد نياز براي مواد شيميايي مصرفي و شيشه الات لازم در انجام هر آزمايش بصورت مشخص در فرم ليست تجهيزات و مواد شيميايي تعيين گرديده اند .
– جهت احتمال آلودگي شيشه الات و تجهيزات بصورت دوره اي (سالانه ) با مواد شيميايي مناسب شستشو مي شوند( محلول اسيد سولفريك و پرمنگنات پتاسيم ) .
6- سيستم كنترل كيفيت نتايج
بر اساس روش هاي تعريف شده براي تامين كيفيت آزمايشات در اين آزمايشگاه كنترل هاي زير وضع و مورد اجراء قرار مي گيرند .
– شركت در مقايسه هاي بين آزمايشگاهي كه توسط مركز تحقيقات آب و خاك استان و كشور انجام مي گيرد .همچنين اخذ نتايج مقايسه اي از آزمايشگا هاي همكار استان .( سوابق در محل آزمايشگاه)
– تهيه محلول هاي استاندارد براي عيارسنجي محلولهاي مورد استفاده در آزمايشات
– استفاده از محلو ل هايي با عيار معين جهت كنترل كل فرايند آزمايشات از قبيل( مواد و روش ٬ تجهيزات مصرفي و آزمايشگر ) قبل از آنجام آزمايشات مشتريان
– استفاده از نرم آفزارهايي براي جلوگيري از بروز خطا هاي انساني
نرم افزارهاي مورد استفاده در اين آزمايشگاه بشرح زير مي باشد:
– نرم افزار محاسبه نتايج آزمايشات و انتقال آنها به گواهينامه آزمون
– نرم افزار توصيه براي كاشت و كودمناسب
اين نرم افزار قابليت تعيين نوع محصول مناسب جهت كاشت ونوع كود و مقدار لازم را با توجه به نتايج آزمايشات را با موارد ريز و دقيق تعيين و ارائه مي نمايد
– نرم افزار شناسايي و ثبت سوابق نمونه هاي آزمايش شده و سوابق مشتريان
نرم افزار هاي تهيه شده ازبروز خطاهايي انساني و تعدد سليقه اي كاركنان در آزمايشگاه جلوگيري مي كند
7- سيستم نمونه برداري ٬ جابجايي و آزمايش و نگهداري نمونه
جهت شناسايي و رد يابي نمونه ها در آزمايشگاه نرم افزاري تهيه شده است در اين نرم افزار در بدو ورود نمونه به آزمايشگاه ضمن درج اطلاعات مربوط به مشتري از قبيل محل٬ نوع٬ عمق ٬ منطقه و ساير اطلاعات٬ يك شماره قراردادبنام مشتري تعريف مي شود ودر ضمن هر كدام از نمونه هاي آب و خاك با شماره سريالي كه بطور ساليانه تعريف شده است شناسايي مي شوند و نمونه ها از بدو ورود به آزمايشگاه تا آماده سازي ٬انجام آزمايش٬ تهيه گواهي نامه و نگهداري نمونه شاهد با همان شماره سريال قابل رديابي و شناسايي مي باشند .
نمونه هاي شاهد خاك براي مشتريال در آخر هر سال در بسته هاي شماره گذاري شده بسته بندي و تا دو سال براي نمونه هاي كشاورزان نگهداري مي شوند و نمونه هاي آب بعلت تغيير ويژگي آن در اثر زمان كوتاه تا يك ماه نگهداري مي شوند .
8- سيستم كاليبراسيون تجهيزات و مواد مصرفي
كاليبراسيون تجهيزات و شيشه آلات حجمي نيز از كارهاي ديگري است كه در اين آزمايشگاه با توجه به نوع دستگاه ها و شيشه آلات بايد در زمان هاي تعريف شده مورد كاليبره و استفاده قرار گيرندبراي اين منظور:
– معرف هاي استانداردي خريداري و تعدادي از محلول هايي كه نياز به دقت بيشتري را دارند به طور معینی مشخص شده و مورد استفاده قرار می گیرند .
– براي وسايل حجم سنجي كه در آزمايشات مورد استفاده قرار مي گيرند ونياز به دقت بيشتري را دارند و در مستندات مربوطه با رنگ و ستاره تعريف شده اند ظروف حجمي لازم بعنوان مواد مرجع تهيه شده ومورد استفاده قرار مي گيرند .
تعدادي از ظروف حجمي استاندارد توسط مراجع كاليبرايسون كاليبره شده اند و بعنوان مرجع در آزمايشگاه نگهداري مي شوند و در زمان هاي لازم ساير وسايل شيشه اي حجمي توسط آنها كاليبره شده و مورد استفاده قرار مي گيرند .
9- سيستم كنترل نهايي نتايج و ارائه گزارش
نتايج آزمون توسط كارشناس فني آزمايشگاه به كامپيوتر داده شده و توسط نرم آفزار مربوطه محاسبه و بطور مستقيم به گواهينامه آزمون انتقال مي يابد و سپس توسط كارشناس خاكشناسي آزمايشگاه نتايج آزمايشات با توصيه هاي پيشسنهادي مطابقت داده شده در نهايت يكبار ديگر توسط مدير آزمايشگاه كنترل و صادر ميگردد .
در صورت وجود مغايرت در نتايج راهكارهايي جهت رديابي و انجام مجدد با نمونه هاي شاهد در آزمايشگاه پيش بيني شده است .
نتايج آزمون ها در گواهينامه هاي آزمون كه اطلاعات مربوط به مشتري٬ نمونه و پارامترهاي آزمون ٬ واحد و نتايج اندازه گيري شده در فرم هاي مربوطه گزارش مي گردد .