طرحی است که براساس آن بتوان نمونه ای را از یک بهر مورد بازرسی یا آزمون انتخاب نمود بطوری که نمونه انتخاب شده بتواندتمام ویژگ های بهر مورد آزمون را نشان دهد لذا انتخاب نمونه مناسب برای آزمون یکی از مهم ترین عوامل اصلی در فعالیت های ازمایشگاهی می باشد
نمونه برداری از خاک :
برای نمونه برداری صحیح خاک باید زمین مورد نظراز نظر بافت ـ رنگ ـ شیب ـ نوع کشت ـ نوع آب مصرفی و مدیریت کودی اعمال شده ، قطعه بندی شود و از هر قطعه متفاوت بطور جداگانه نمونه برداری شود ، چنـانچه پس از تقسیم بندی فوق قطعاتی وجود داشت که از لحاظ مشخصات مذکور یکسان و یکنواخت بوده ولی مساحت آنها بیش از ده هکتار بود باید آنها را به قطعات ده هکتـاری یا کوچکـتر تقسـیم نموده و از هر قطـعه بصورت مجزا نمونه برداری نمود.
در انتخاب محل نمونه برداری از خاک باید به موارد زیر توجه کرد :
محل نمونه برداری نباید محل تجمع کودهای شیمیائی یا حیوانی و یا بقایای گیاهی و یا محلهای آغشته به ذغال و خاکستر چوب باشد زیرا کوچکترین ذره کودی نتیجه آزمایشات را تغییر خواهد داد.
محل نمونه بردرای نباید اماکنی نظیر راه آبها ، پشته های بین کرتها ، کنار دیوارها و پرچینها که نمایانگر کل مزرعه نیستند، باشد.
نحوه نمونه برداری از خاک :
الف : برای محصولات گلخانه ای:
درگلخانه ها بهتراست ازهر سالن یک نمونه مجزا تهیه گردد به اینصورت که از نقاط مختلف سالن (حداقل ازپنج نقطه) از لایه ۳۰ – ۰ یک نمونه تهیه شود و پس از مخلوط کردن کامل این نمونه ها حدود دو کیلوگرم خاک درون پلاستیک ریخته شود و پس از ثبت مشخصات سالن نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد.
ب ) برای محصولات زراعی :
پـس از قطـعه بنـدی زمیـن مـورد نظـر براســاس بافـت ـ رنـگ ـ شیـب و… از مرکز زمیـن و چهــارگوشـه قطعـه مـورد نظـر مقـداری خــاک از عمـق ۳۰ ـ ۰ و 30-60 سانتیمتـری زمیـن (منطقـه وسعـت ریشـه) برداشتـه و این پنـج نمـونه را با هـم کاملاً مخلـوط نمائیـد سپـس حـدود ۲ کیلوگرم از خـاک مخلـوط شده را درون ظرف یا پلاستیک کاملاً تمیز ریختـه وکارت مشخصات نمونه شامل نام زارع ، محل نمونه برداری ، عمق نمونه برداری، کشت قبلی و کشت مورد نظر را تکمیل نموده و نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمائید.
ج ) : برای احداث باغ یا باغ موجود :
ابتدا یک پروفیل (گودال) به عمق 120 سانتی متر در وسط باغ (در سایه انداز یکی از درختان به فاصله دو تا دو نیم متراز تنه درخت ) یا محل احداث باغ ، حفر نمائید.
بعد ، از خاک دیـواره گودال از سطح خـاک تا عمـق 30 سانتیمتـری بطـور یکنواخت بتراشیـد و حـدود ۲ کیلوگرم آنرا درون ظـرف یا پلاستیک کاملاً تمیـز ریخته و کـارت مشخصـات کامـل (از جملـه عمـق نمـونه بـرداری) را پر نموده و درون آن بگـذاریـد سپــس همیـــن کــار را بــرای عمـق 60 ـ 30 سـانتیمتـری و 90 ـ 60 سـانتیمتـری و 120 ـ 90 سانتیمتری تکـرار نمائیـد و در نهایت چهـار نمـونه خـاک مربوط به یک گودال را که هـریک محتــوی حــدود ۲ کیلـوگرم خـاک وکـارت مشخصات مربوط به خـود می باشد را به آزمایشگاه ارسال نمائید.
مشخصات مورد نیاز هر نمونه برای احداث باغ یا نهال کاری:
نام زارع : …………. محل نمونه برداری : ……………… شماره نمونه : ………… عمق نمونه برداری : ………… نهال مورد نظر برای کاشت : ……………… نوع آبیاری : ………………
نمونه برداری ازآب:
در کشور ما منابع آب عمدتاً به دو دسته تقسیم می گردند:
۱ ـ آبهای سطحی و روان نظیر رودخانه ، قنات و چشمه
۲ ـ آبهای زیرزمینی نظیر چاههای سطحی ، نیمه عمیق و عمیق
برای نمونه برداری از آبهای سطحی و روان یک بطری کاملاً تمیز را از عمق متوسط و از وسط مسیر آب در جائیکه آب وارد زمین مورد نظر شده و مورد استفاده واقع می شود پرکرده و درِ آن را محکم بسته و پس از نوشتن مشخصات آن نظیر نام زارع ، محل چاه ، نوع محصول و … نمونه را (حدود ۲ لیتر آب) به آزمایشگاه ارسال نمائید.
برای نمونه برداری از آب چاه ، موتور چاه را روشن نمائید و پس از حدود پانزده دقیقه روشن بودن چاه ، اقدام به نمونه برداری از سر لوله درون یک بطری کاملاً تمیز (حدود ۲ لیتر آب) نموده و پس از نوشتن مشخصات آن ، نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمائید.
چنانچه چاه تازه دایر شده باشد قبل از نمونه برداری ، باید موتور چاه حداقل ۲۴ ساعت کار کرده باشد و چنانچه چاه دایر باشد حدود پانزده دقیقه روشن بودن موتورکافی است.
نمونه برداری ازبرگ:
محصولات باغی – درختان میوه:
بطـور کلی برای نمـونه برداری از برگ درختان میوه در یک مساحت حداکثر ۲ هکتاری ۲۵ درخت مسئله دار را انتخاب نمائید و از هر درخت ۴ برگ همراه دمبرگ از دورتادور درخت و از ارتفاع کمر تا شانه (از هرشاخه جوان فقط یک برگ) انتخاب نمائید و ۱۰۰ برگ تهیه شده را درون یک پاکت کاغذی قرار داده و پس از ذکر مشخصات کامل (نظیر نام باغدار ـ محل باغ ـ نوع درخت ـ سن درخت ـ آرایش باغ ـ نحوه آبیاری و … ) ، نمونه را هرچه سریعتر به آزمایشگاه ارسال نمائید.
محصولات گلخانه ای:
معمولا در محصولات گلخانه ای آنالیز برگ میبایست بر روی برگهای کامل گیاه (برگهای مربوط به یک سوم میانی ساقه) انجام گردد و برگهای جوان و تازه تشکیل شده در انتهای فوقانی گیاه و یا برگهای پیر و مسن پایین گیاه جهت این منظور مناسب نیست ضمن اینکه در تمام محصولات گلخانه ای زمان تشکیل گل و شروع میوه دهی بهترین زمان جهت آنالیز برگ میباشد .
نکته مهم اینکه نمونه برداری از گیاهان موجود در گلخانه میبایست بطور کاملا تصادفی و از نقاط مختلف گلخانه انجام گردد . این نمونه می بایست متشکل از حدود پنجاه برگ نمونه برداری شده از حدود پنجاه بوته از نقاط مختلف گلخانه باشد بطوریکه نمونه ارسالی به آزمایشگاه نماینده واقعی همه جای گلخانه باشد . نمونه باید پس از برداشت داخل پاکت کاغذی یا روزنامه گذاشته شود و هرچه سریعتر به آزمایشگاه ارسال گردد.